تشویق یا تنبیه؟
تشویق و تنبیه کودکان به عنوان دو روش تربیتی محسوب می‌شوند که برای رعایت مقررات و انضباط باید مدنظر قرار گیرند. والدین در خانه و معلمان در سطوح مختلف تحصیلی ، بیشتر با مقوله تشویق و تنبیه کودکان در ارتباطند.
نگرانی والدین در تربیت و یا تحصیل فرزندان امری طبیعی است. و موفقیت کودک برای والدین نشانی از رشد و پیشرفت او دارد. امروزه در همه جا تشویق بهترین و شناخته شده‌ترین نوع تربیت به شمار می‌آید.
کودکانی که با این سبک و روش به تحصیل و کارهای نیک پرداخته‌اند در زندگی و کارهایشان موفق‌ترند. چه بسا خشونت و تندی فقط برای مدتی محدود، کودک را به انجام وظیفه وامی‌دارد و هرگز نمی‌تواند از آن‌ها افرادی با اعتماد به نفس و بزرگ بسازد.
سبک فرزندپروری ارتباط مستقیمی با شیوه درس خواندن بچه‌ها در منزل دارد. هر اندازه والدین آگاهانه عمل کنند در شیوه درس خوانده فرزندان‌شان کمتر با مشکل روبرو می‌شوند در واقع این والدین هستند که باید بتوانند اصول فرزندپروری را به خوبی اجرا کنند.
با این کار کودک نه تنها درسش را بلکه در سایر امور وظیفه‌اش را بخوبی انجام می‌دهد. والدین علاوه بر اینکه باید قاطعیت را در همه امور رعایت کنند باید با فرزندشان نیز مهربان باشند. همچنین توجه به علایق و توانایی کودک نیز امری مهم است چرا که در غیر این صورت کودک در مقابل تهدید و اجبار واکنش نشان می‌دهد و یا از درس دلزده می‌شود.
شیوه‌های موثر در موفقیت تحصیلی کودک
۱) محیطی آرام و مناسب برای درس و انجام تکالیف کودک فراهم شود. این محیط باید به دور از هرگونه سر و صدا باشد، از نور کافی برخوردار بوده و چیزی برای حواس پرتی کودک نداشته باشد.
۲) زمان خاص و تعیین شده‌ای برای انجام تکالیف کودک در نظر گرفته شود. بچه‌ها باید یاد بگیرند بازی، تلویزیون دیدن و … را در این زمان کنار بگذارند. برای این تعیین وقت بهتر آن است که از خود کودک نیز نظرخواهی شود.
توجه داشته باشید که کل وقت تعیین شده را به مطالعه و تکالیف کودک اختصاص دهید. نظارت و قاطعیت والدین بر روی این کار تاثیر زیادی بر کودک و تشویق او به درس خواندن دارد.
۳) والدین اجازه بدهند بچه‌ها خود تکالیفشان را انجام دهند. زیرا با انجام دادن تکالیف، نه تنها سبب ضعیف شدن اعتماد بنفس آن‌ها می‌شوند بلکه بچه‌ها به این کار عادت می‌کنند.
در صورت سخت بودن تکالیف سعی کنید که مهارت‌های لازم را به او آموزش دهید در غیر اینصورت با تشویق و دلگرمی، کمک کنید تا آمادگی لازم را برای انجام تکالیفش بدست آورد.
۴) از کودکتان بخواهید ابتدا از تکلیفی که مورد علاقه‌اش است شروع کند تا آمادگی لازم را برای اتمام آن داشته باشد و انگیزه لازم را برای فعالیت‌های دیگرش بدست آورد.
۵) به دلیل اینکه کودکان در سنی نیستند که اهمیت درس و مطالعه را درک کنند، باید در بسیاری مواقع از تشویق برای ایجاد انگیزه در آن‌ها استفاده کرد.
والدین باید شرایط تشویق کردن را به درستی بدانند تا نتیجه تشویق معکوس نشود:
برای تشویق کودک نباید وقت و هزینه زیادی صرف کرد چرا که به جای اینکه وسیله شود، هدف می‌شود.
برای بالا بردن انگیزه کودک باید از تشویق‌هایی استفاده کرد، که برای او جذاب باشد. به عنوان مثال گذراندن وقت با دوستانش، مهمانی، تلویزیون دیدن از تشویق‌های جذاب برای کودک به شمار می‌آیند.
در صورت مشاهده موثر واقع شدن تشویق‌ها، باید آن‌ها را مرحله به مرحله کم کرد تا بچه‌ها نسبت به تشویق شرطی نشوند. با این کاهش مرحله‌ای روحیه مسئولیت‌پذیری در آن‌ها تقویت می‌شود.
بدلیل اینکه بچه‌ها با یک محرک تشویقی شرطی می‌شوند و گاهی با آن اعمال قدرت می‌کنند، باید تشویق کردن هم در اختیار والدین باشد هم مربی.
مراقب باشید با سخنان منفی به کودک برچسب نزنید. به عنوان مثال هرگز نباید به کودک گفت که تو هیچوقت نمی‌نوانی تکالیفت را به درستی انجام دهی یا اینکه نمی‌توانی همانند دوستت یا خواهر و برادرت باشی.
زیرا با این کار کودک باور می‌کند که دارای عیب و نقص است. در نتیجه اعتماد به نفس و اگیزه درسی‌اش را نیز از دست می‌دهد.
بهترین کار این است که پیشرفت هر چند ضعیف کودک را باید تشویق کرد و موارد منفی را با یک تذکر کوتاه رفع نمایید. در صورت موثر واقع نشدن تشویق والدین باید قاطعانه برخورد کنند و بدون اینکه ضعفی از خود نشان دهند بر روی حرف خود مصمم باشند.
از رفتارهایی همچون التماس کردن به کودک، تحقیر کردنش و … بپرهیزید زیرا این رفتارها نیز از قاطعیت شما می‌کاهد.